ਮਰਿਦੁਲਾ ਗਰਗ : मृदुला गर्ग

ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕਾ :: ਮਰਿਦੁਲਾ ਗਰਗ,मृदुला गर्ग : ਸੰਪਰਕ :-01129222140.


ਨਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਦੌਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਹਨਾਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ, ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਮਰਿਦੁਲਾ ਗਰਗ ਪਹਿਲੀ ਸਫ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਤੀਹ-ਪੈਂਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਮਰਿਦੁਲਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਸ਼ਿਲਪ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ, ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣ ਦਾ ਨਵਾਂ ਢੰਗ, ਕਿੱਸਾ-ਗੋਈ ਦਾ ਜਾਦੂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਨਵੇਕਲਾਪਣ ਆਦੀ ਹੈਨ...

ਪਛਾਣ : ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਖਕਾ।
ਜਨਮ : 25 ਅਕਤੂਬਰ, 1938, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਖੇ।
ਸਿਖਿਆ : ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ। ਦਿੱਲੀ ਸਕੂਲ ਆਫ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ.।

1975 ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ 'ਉਸਕੇ ਹਿੱਸੇ ਕੀ ਧੂਪ' ਛਪਿਆ। ਹੁਣ ਤਕ ਛੇ ਨਾਵਲ, ਅੱਸੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ( 'ਸੰਗਤਿ-ਵਿਸੰਗਤਿ' ਨਾਮ ਨਾਲ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ।), ਤਿੰਨ ਨਾਟਕ ਤੇ ਦੋ ਨਿਬੰਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਜਰਮਨ, ਜਾਪਾਨੀ ਤੇ ਚੈਕ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ, 'ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨਮਾਨ' (ਦਿੱਲੀ ਅਕਾਦਮੀ 1988-89), 'ਸਾਹਿਤ ਭੂਸ਼ਣ' (ਉ.ਪ੍ਰ. ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਥਾਨ, 1999), 'ਹੈਲਮਨ-ਹੈਸਟ-ਗ੍ਰਾਂਟ' (ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ, ਨਿਊਯਾਰਕ-2001), ਸੂਰੀਨਾਮ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਸਨਮਾਨ-2003, ਵਯਾਸ ਸਨਮਾਨ-2004।

ਸੰਪਰਕ : ਈ-421, ਗ੍ਰਾਊਂਡ ਫਲੋਰ, ਗ੍ਰੇਟਰ ਕੈਲਾਸ਼, ਪਾਰਟ-2, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ-110048.

ਰਮੇਸ਼ ਉਪਾਧਿਆਏ

ਰਮੇਸ਼ ਉਪਾਧਿਆਏ :


ਰਮੇਸ਼ ਉਪਿਧਆਏ ਜਿਵੇਂ ਐਮ.ਏ., ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਹੋਣ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਰਹੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਡਾਕਟਰ' ਲਿਖਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਓਵੇਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤਿਕ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਧਾ-ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਦੱਸਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 'ਪੇਪਰਵੇਟ' ਤੇ 'ਭਾਰਤ-ਭਾਗਯ-ਵਿਧਾਤ' ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਾਂ ਤੇ 'ਗਿਰਗਿਟ' ਤੇ 'ਹਰਿਜਨ-ਦਹਨ' ਵਰਗੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨੁੱਕੜ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। 'ਦੰਡ-ਦੀਪ' ਤੇ ਹਰੇ 'ਫੂਲ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ' ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। 'ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਸਮਾਜਸ਼ਸਤਰੀਯ ਸਮੀਕਸ਼ਾ' ਤੇ 'ਜਨਵਾਦੀ-ਕਹਾਣੀ : ਪਰਿਸ਼ਠਭੂਮਿ ਸੇ ਪੁਨਰਵਿਚਾਰ ਤਕ' ਵਰਗੀਆਂ ਅਲੋਚਨਾਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੇ ਲੋਖਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅਲੋਚਕ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। 'ਕਲਾ ਕੀ ਜਰੂਰਤ' ਤੇ 'ਉਤਪੀੜਿਤੋਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਸ਼ਾਸ਼ਾਸਤਰ' ਵਰਗੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਣੀ ਪਏ ਤਾਂ ਅਤੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ---"ਮੈਂ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹਾਂ।" ਇਹ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਹੀ ਦੱਸਦਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹਨ ਤੇ 'ਕਥਨ' ਜਿਹੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਹੀ ਦੱਸਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਲਗਭਗ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਇਸ 'ਮਾਮੂਲੀ-ਜਿਹੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ' ਦੇ ਹੁਣ ਤਕ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਰਮੇਸ਼ ਉਪਾਧਿਆਏ ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਕਈ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਨਵੇਕਲੀ ਦਿੱਖ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਲਗਾਤਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਾਰਥਕ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ, ਤੇ ਕਲਾਤਕਮਿਕ ਪਾਤਰ ਚਿੱਤਰੇ ਹਨ। ਇੰਜ ਹੀ ਕਥਾ, ਸ਼ਿਲਪ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵੰਨਗੀ ਉਪਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਭਾਂਤ-ਸੁਭਾਂਤੇ ਸਫਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹਨ।
***

ਜਨਮ : 1 ਮਾਰਚ, 1942 (ਬੜਾਰੀ ਬੈਸ, ਜਿਲਾ ਏਟਾ, ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼,) ਭਾਰਤ।

ਸਿਖਿਆ : ਐਮ.ਏ. ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ :

ਜਮੀ ਹੁਈ ਝੀਲ (1969), ਸ਼ੇਸ਼ ਇਤਿਹਾਸ (1973), ਨਦੀ ਕੇ ਸਾਥ (1976), ਚਤੁਰਦਿਕ (1980), ਬਦਲਾਵ ਸੇ ਪਹਿਲੇ (1981), ਪੈਦਲ ਅੰਧੇਰੇ ਮੇਂ (1981), ਰਾਜਮਾਰਗ (1984), ਕਿਸੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੀ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ (1987), ਕਹਾਂ ਹੋ ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ (1991), ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ (1995), ਅਰਥਤੰਤਰ ਤਥਾ ਅਨਯ ਕਹਾਣੀਆਂ (1996), ਦਸ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕਹਾਣੀ (2003), ਡਾੱਕਯੂਡਰਾਮਾ ਤਥਾ ਅਨਯ ਕਹਾਣੀਆਂ (2006)



ਉਪਨਿਯਾਸ :

ਚੱਕਰਬੱਧ (1967), ਦੰਡ-ਦੀਪ (1970), ਸਵਪਨਜੀਵੀ (1971), ਹਰੇ ਫੂਲ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ (1991)

ਨਾਟਕ :

ਸਫਾਈ ਚਾਲੂ ਹੈ (1967), ਪੇਪਰਵੇਟ (1981), ਬੱਚੋਂ ਕੀ ਅਦਾਲਤ (1981), ਭਾਰਤ-ਭਾਗਯ-ਵਿਧਾਤਾ (1990)

ਨੁੱਕੜ ਨਾਟਕ :

ਗਿਰਗਿਟ, ਹਰਿਜਨ-ਦਹਨ, ਰਾਜਾ ਕੀ ਰਸੋਈ, ਹਿੰਸਾ ਪਰਮੋਂ ਧਰਮ:, ਬ੍ਰਹਮ ਦਾ ਸਵਾਂਗ, ਸਧੁਆ

ਆਲੋਚਨਾ :

ਹਮਾਰੇ ਸਾਮਾਜਿਕ ਔਰ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਸਰੋਕਾਰ (1996), ਆਜ ਕਾ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਔਰ ਉਸਕਾ ਉਤਰ-ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ (1999), ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਸਮਾਜਸ਼ਸਤਰੀਯ ਸਮੀਕਸ਼ਾ (1999)


ਸਾਹਿਤਕ ਇਤਿਹਾਸ :

ਜਨਵਾਦੀ ਕਹਾਣੀ : ਪਰਿਸ਼ਠਭੂਮਿ ਸੇ ਪੁਨਰਵਿਚਾਰ ਤਕ (2000)

ਅਨੁਵਾਦ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੇ) :

ਜਨਤਾ ਕਾ ਨਯਾ ਸਾਹਿਤਯ (1983), ਕਲਾ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ (1990), ਉਤਪੀੜਿਤੋਂ ਕਾ ਸ਼ਿਕਸ਼ਾਸ਼ਾਸਤਰ (1996), ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ : ਏਕ ਜੀਵਨੀ (1998)

ਸੰਪਰਕ : 107, Sakshara Apartments, A-3, Paschim Vihar, New Delhi-110063.
Phone : 011-25268341.

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ

ਸੰਪਰਕ :

19/374, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ, ਮੋਗਾ-142001.
ਫ਼ੋਨ : 01636-222686.
ਮੁਬਾਇਲ : 98147-83069.


ਨਾਮ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪਿਤਾ : ਸ੍ਰ. ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ
ਮਾਤਾ : ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ
ਜਨਮ ਮਿਤੀ : 11 ਦਸੰਬਰ 1942
ਜਨਮ ਸਥਾਨ : ਪਿੰਡ ਚੰਦ ਨਵਾਂ
ਵਿਦਿਆ : ਐਮ.ਏ. (ਪੰਜਾਬੀ) ਬੀ.ਐਡ.
ਕਿੱਤਾ : ਕੁੱਲ-ਵਕਤੀ ਲੇਖਕ
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ :

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ :

ਗਿੱਲੀਆਂ ਛਿਟੀਆਂ (1977.), ਚਿੜੀਆਂ ਖਾਨਾ (1979.), ਹਵੇਲੀ ਛਾਵੇਂ ਖੜ੍ਹਾ ਰੱਬ (1982.), ਸਵੇਰੇ ਦੀ ਲੋਅਅ (1989.), ਝੱਖੜ ਤੇ ਪਰਿੰਦੇ (1993.),
ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਕਹਾਣੀਆਂ ( ਟੀ.ਆਰ. ਵਿਨੋਦ-1995.), ਪਲੇਟ ਫਾਰਮ ਨੰ. 11 (ਹਿੰਦੀ-1996.), ਮਿੱਟੀ ਰੁਦਨ ਕਰੇ (1998.), ਨਾਗਵਲ (ਸੰਪਾ. ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ-
1998.), ਹਨੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ (2001.), ਦਿੱਸਹੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ (2005.), ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੰਗ (ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ-2006.)

ਨਾਵਲ :

ਦੂਸਰਾ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ (1977/87/93/96.), ਕੱਲਰੀ ਧਰਤੀ (1980/90.), ਸੂਲੀ ਟੰਗੇ ਪਹਿਰ (1986.), ਕੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ (1991.), ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ (1992.),
ਲਾਲ ਬੱਤੀ (ਜਨ. 1998, ਕਾਫ਼ਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਤੇ ਅਕਤੂ. 1998 ਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1999, ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ), ਲਾਲ ਬੱਤੀ (ਹਿੰਦੀ-2006.), ਲਾਲ ਬੱਤੀ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ-
2007.), ਅੰਨਦਾਤਾ (2002.), ਪੰਜਵਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ (2005.), ਸਤਲੁਰ ਵਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ (2007.), ਢਾਹਵਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਿੰਗਰੇ (2009.)

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਥਾ ਲੇਖ :

ਸੜਕਨਾਮਾ- (1986-1990.), ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਜਾਏ (ਸੜਕਨਾਮਾ-2 ; 1991.), ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਲੀਬਾਂ (ਸੜਕਨਾਮਾ-3 ; 1999.) ਸੜਕਨਾਮਾ ਤਿੰਨੇ ਭਾਗ
ਇਕੱਠੇ (ਚੇਤਨਾ, ਆਰਸੀ ਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਵਲਿਆਂ ਛਾਪੇ ਹਨ।)

ਨਾਟਕ :

ਸੋਨੇ ਦਾ ਹਿਰਨ (1991.),ਧੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪੁੱਤਾਂ ਵਾਲੇ (1992.), ਮਿੱਟੀ ਰੁਦਨ ਕਰੇ (1999.), ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਹੇਗਾ (2003.), ਬਿਨਸੈ ਉਪਜੈ
ਤੇਰਾ ਭਾਣਾ (2003.), ਕੀ ਕੀ ਰੰਗ ਵਿਖਾਵੇ ਮਿੱਟੀ (2003.), ਸਾਵਧਾਨ ! ਅੱਗੇ ਖਤਰਾ ਹੈ (2006.), ਕੱਠਪੁਤਲੀਆਂ (ਪ੍ਰੈਸ ਵਿਚ)

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ :

ਕਲੱਕਤਾ ਦੀ ਸੈਰ (1980.), ਇਕ ਸੀ ਪਰੀ (1990.), ਰੇਲ ਗੱਡੀ (1991.), ਤਾਏ ਦੀਆਂ ਭੂਤਾਂ (2004.)

ਸੰਪਾਦਨਾ :
ਪੂਰਬ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ (1997.), ਵਾਰਤਾਲਾਪ (ਮੁਲਾਕਾਤ-2001.), ਮੋਗਾ ਜਿਲ੍ਹਾ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ (2002.)

ਸਾਹਿਤਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ :
ਹਮ ਹੈਂ ਗਿਆਨਹੀਨ ਅਗਿਆਨੀ (2001.)

ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ :

ਇਹ ਸੜਕਨਾਮਾ ਨਹੀਂ ; ਮੋਗਾ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਵਾਇਆ ਚੀਨ ; ਮੈਂ ਏਵੇਂ ਵੇਖਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (2007.)

ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ :

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਸਭਾ ਕਲਕੱਤਾ (ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ) ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨ-1983.
ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਐਵਾਰਡ, ਪਹਿਲਾ ਇਨਾਮ ਨਾਟਕ (ਸੋਨੇ ਦਾ ਹਿਰਨ)-1987.
ਬਰਮ੍ਹਾਂ ਸਿੱਧ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸ਼ਏਬੋ (ਬਰਮਾ) ਵੱਲੋਂ ਮਾਨ ਪੱਤਰ-1988.
ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਐਵਾਰਡ, ਸਰਹੱਦੀ ਸਾਹਿਤਸਭਾ, ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ-1989-90.
ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵੈਦ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਸਵੇਰ ਦੀ ਲੋਅ) ਸਾਹਿਤ ਕੇਂਦਰ ਤਰਨਤਾਰਨ-1989-90.
ਨਾਗਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਕਾਲਮ ਸੜਕਨਾਮਾ)-1990.
ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਸਾਹਿਤ ਐਕਾਡਮੀ ਜਲੰਧਰ ਪੁਰਸਕਾਰ-1991.
ਕਥਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਲੀ-1998.
ਰਵਨੀਤ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਖੰਨਾ-1999.
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ-2000.
ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਫਰੀਦਕੋਟ-2003.
ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ-2007.

ਇਹਨਾਂ ਬਹੁ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀ ਚੌਕ ਵਿਚ ਦਿਸਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੁਹਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਹੈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਉਪਰ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ

ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ :

ਜਨਮ : 8 ਅਗਸਤ, 1915 ਨੂੰ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਵਿਖੇ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੈ।)

ਸਿੱਖਿਆ : 1937 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲੇਜ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ., 1958 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਤੋਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.

ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ : ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਕਾਦਮੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਵੰਡ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਰਤ ਆ ਕੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਲੱਗੇ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਈ.ਪੀ.ਟੀ.ਏ. (ਇੰਡੀਅਨ ਪੀਪਲ ਥਿਏਟਰ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ) ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਅੰਬਾਲੇ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੋਂ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਲੱਗੇ ਰਹੇ।

1957-63 ਤਕ ਮਾਸਕੋ ਫਾਰੇਨ ਲੈਂਗੁਏਜ਼ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਹਾਊਸ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਲਗਭਗ ਦੋ ਦਰਜਨ ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਿਵੇਂ ਟਾਲਸਟਾਏ, ਆਸਤ੍ਰੋਵਸਕੀ, ਐਤਮਾਟੋਵ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ।

1965-67 ਦੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤਕ 'ਨਯੀ ਕਹਾਣੀ' ਨਾਂ ਦੇ ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਉਹ ਤੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰੈਸਿਵ ਰਾਈਟਰ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਤੇ ਅਫ੍ਰੋ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਏਸ਼ੀਅਨ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। 1993-97 ਤਕ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਐਕਜਿਕਯੂਟਿਵ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ :

ਨਾਵਲ : ਝਰੋਖੇ, ਤਮਸ, ਬਸੰਤੀ, ਮਾਯਾਦਾਸ ਦੀ ਮਾੜੀ, ਕੁੰਤੀ, ਨੀਲੂ, ਨਿਲੀਮਾ, ਨਿਲੋਫਰ।

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਮੇਰੀ ਪ੍ਰਿਯ ਕਹਾਨੀਆਂ, ਭਾਗਯਰੇਖਾ, ਵਾਂਗਚੂ, ਨਿਸ਼ਾਚਰ।

ਨਾਟਕ : 1977 ਵਿਚ ਹਨੂਸ਼, 1984 ਵਿਚ ਮਾਧਵੀ, 1985 ਵਿਚ ਕਬੀਰਾ ਖੜਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ, 1953 ਵਿਚ ਮੁਆਵਜ਼ੇ।

ਆਤਮਕਥਾ : (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ) ਬਲਰਾਜ, ਮਾਯੇ ਬਰਦਰ, (ਉਹ ਫਿਲਮ ਕਲਾਕਾਰ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਨ)

ਬਾਲ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ : ਗੁਲੇਲ ਕਾ ਖੇਲ।

ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ :
ਪਹਲਾ ਪਥ, ਭਟਕਤੀ ਰਾਖ, ਪਟਰਿਯਾਂ, ਸ਼ੋਭਾਯਾਤਰਾ, ਪਾਲੀ, ਦਯਾਂ, ਕੜਿਯਾਂ, ਆਜ ਕੇ ਅਤੀਤ।

ਸਨਮਾਨ :
1975, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ, 1975, ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਲੇਖਕ ਅਵਾਰਡ (ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ), 1980, ਲੋਟਸ ਅਵਾਰਡ (ਅਫ੍ਰੋ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਰਾਈਟ੍ਰਸ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ)। 1983, ਸੋਵੀਅਤ ਲੈਂਡ ਨੇਹਰੂ ਅਵਾਰਡ, 1998, ਪਦਮਭੂਸ਼ਨ (ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ)
------------------------------------------------------------------
ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀ 'ਸਮਾਧ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ' ਛੇਤੀ ਤੁਹਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ---ਅਨੁ.।

ਉਦੈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼

E-Mail : udayprakash7@hotmail.com

ਉਦੈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ :

ਜਨਮ : 1ਜਨਵਰੀ, 1952

ਕਵੀ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤੇ ਫਿਲਮਸਾਜ਼

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ :

ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਸੁਨੋ ਕਾਰੀਗਰ, ਅਬੂਤਰ-ਕਬੂਤਰ, ਰਾਤ ਮੇਂ ਹਰਮੋਨਿਯਮ।

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਦਰਿਯਾਯੀ ਘੋੜਾ, ਤਿਰਿਛ, ਔਰ ਅੰਤ ਮੇਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਪਾੱਲਗੋਮਰਾ ਕਾ ਸਕੂਟਰ।

ਨਿਬੰਧ ਤੇ ਅਲੋਚਨਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਈਸ਼ਵਰ ਕੀ ਆਂਚ।

ਨਾਵਲਿੱਟ : ਪੀਲੀ ਛਤਰੀ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀ।

ਅਨੁਵਾਦ : ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕੀ ਆਖ਼ਿਰੀ ਲੜਾਈ, ਕਲਾ ਅਨੁਭਵ, ਲਾਲ ਘਾਸ ਪਰ ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ।

ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅੱਜ ਕੱਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਨਮਾਨ : ਭਾਰਤਭੂਸ਼ਣ ਅਗ੍ਰਵਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਨਮਾਨ, ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਵਰਮਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਮੁਕਤਿਬੋਧ ਸਨਮਾਨ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨਮਾਨ।

ਈ. ਮੇਲ :
udayprakash7@hotmail.com

ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ

ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ :

ਜਨਮ : 21ਅਗਸਤ, 1915 ਬਦਾਯੂੰ, ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ।

ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ :
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਖਕ ਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ। ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1939-40 ਵਿਚ ਰਾਜਮਹਿਲ ਗਰਲਸ ਸਕੂਲ ਜੋਧਪੁਰ ਦੀ ਮੁੱਖ-ਅਧਿਆਪਕਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋਈ। 1941-43 ਵਿਚ ਬੰਬਈ ਦੇ ਮਿਊਂਸਪਲ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਸੁਪਰਿੰਟੇਂਡੈਂਟ ਰਹੇ। 1975 ਵਿਚ ਹਮ ਸਬ ਗ਼ਾਲਿਬ ਡਰਾਮਾ ਪੁਰਸਕਾਰ। ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਇਸੇ ਸਾਲ ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਣਿਆ ਗਿਆ। 17 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ। 1991 ਵਿਚ ਦੇਹਾਂਤ।

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਰਤਾਂ :

ਨਾਵਲਿੱਟ : ਦਿਲ ਕੀ ਦੁਨੀਆਂ, ਬਹਿਰੂਪ ਨਗਰ, ਜ਼ਿੱਦੀ, ਟੇਢੀ ਲਕੀਰ, ਜੰਗਲੀ ਕਬੂਤਰ।

ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਏਕ ਬਾਤ, ਦੋ ਹਾਥ, ਕਲਿਯਾਂ, ਚੋਟੇਂ, ਛੁਈ-ਮੁਈ।

ਅਲੋਚਨਾ : ਏਕ ਕਤਰ ਏ ਖ਼ੂੰ (ਮੀਰ ਅਨੀਸ ਕੇ ਮਰਸੀਏ ਤੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦ ਅਧਯਨ)

ਭਾਰਤ ਵੰਡ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਐਮ. ਐਸ. ਸਥਯੂ ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਗਰਮ ਹਵਾਏਂ' ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਫਿਲਮ 'ਜਵਾਬ ਆਏਗਾ' ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਜਾਫਰੀ ਤੇ ਬਣੇ ਵਰਿਤ ਚਿੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤਾ।
***********************************************
ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਕਿਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ : ਨਾਵਲਿੱਟ : ਜੰਗਲੀ ਕਬੂਤਰ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਪਾਠਕ ਵੀਰਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ---ਅਨੁ.।

ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ

गुरमीत बेदी

जन्म : 21 सितंबर, 1963, शाहबाद मारकंडा (हरियाणा) में।

शिक्षा : हिमाचल प्रदेश विश्वविद्यालय से स्नातक तथा पत्रकारिता व जनसंचार में स्नातकोतर।

कार्यक्षेत्र : 1983 से 1990 तक जालंधर से प्रकाशित हिंदी दैनिक 'वीरप्रताप' में उप-संपादक व फीचर संपादक के रूप में कार्य किया। 1991 में हिमाचल प्रदेश सूचना एवं जन संपर्क विभाग में बतौर सहायक लोक संपर्क अधिकारी नियुक्त।
1996 से 1998 तक भारत जर्मन चंगर परियोजना पालमपुर में लोक संपर्क अधिकारी तैनात रहे। 2000 से हिमाचल प्रदेष सूचना एवं जन संपर्क विभाग में बतौर जिला लोक संपर्क अधिकारी, कार्यरत।

प्रकाशन : कविता संग्रह "मौसम का तकाज़ा", कहानी संग्रह "कुहासे में एक चेहरा" व शोध की एक पुस्तक "श्रद्धा व सौंदर्य का संगम बैजनाथ" के अलावा तीन उपन्यास "नक्षत्रों के घेरे में", "सरहद के उस पार" व "काले चष्मे वाला आदमी" शीर्षक से धारावाहिक रूप से प्रकाशित। विभिन्न विषयों पर दस हज़ार से अधिक लेख विभिन्न राष्ट्रीय समाचार पत्रों में प्रकाशित।

पुरस्कार : कविता संग्रह मौसम का तकाज़ा पर हिमाचल साहित्य अकादमी का पुरस्कार। इसके अलावा पंजाब कला साहित्य अकादमी, राजस्थान पत्रिका उत्कृष्ट सृजनात्मक साहित्य पुरस्कार-२०००, हिमाचल केसरी, हिमोत्कर्ष पुरस्कार सहित विभिन्न साहित्यिक संस्थाओं द्वारा सम्मानित।

संप्रति : जिला लोक संपर्क अधिकारी, ऊना - 174303 (हि.प्र.)

संपर्क : gurmitbedi@gmail.com
---------------------------
ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ

ਜਨਮ : 21 ਸਤੰਬਰ, 1963, ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਮਾਰਕੰਡਾ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿਚ।


ਸਿਖਿਆ : ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਯ ਵਿਸ਼ਵਿਦਾਲਿਆ ਤੋਂ ਸਨਾਤਕ ਤਕ ਪਤਰਕਾਰਿਤਾ ਤੇ ਜਨਸੰਚਾਰ ਵਿਚ ਸਨਾਤਕੋਤਰ।


ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ :
'1983 ਤੋਂ 1990 ਤਕ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੀ ਦੈਨਿਕ 'ਵੀਰ ਪ੍ਰਤਾਪ' ਵਿਚ ਉਪ-ਸੰਪਾਦਕ ਤੇ ਫੀਚਰ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
1991 ਵਿਚ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਜਨ ਸੰਪਰਕ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸਹਾਇਕ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਫ਼ਸਰ ਨਿਯੁਕਤੀ।
1996 ਤੋਂ 1998 ਤਕ ਭਾਰਤ ਜਰਮਨ ਚੰਗਰ ਪਰਯੋਜਨਾ ਪਾਲਮਪੁਰ ਵਿਚ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਫ਼ਸਰ ਤੈਨਾਤ ਰਹੇ।
2000 ਵਿਚ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਜਨ ਸੰਪਰਕ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।


ਪਰਕਾਸ਼ਤ ਸਾਹਿਤ :
ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੌਸਮ ਕਾ ਤਕਾਜ਼ਾ', ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕੁਹਾਸੇ ਮੇਂ ਏਕ ਚਿਹਰਾ' ਤੇ ਸ਼ੋਧ ਪੁਸਤਕ 'ਸ਼ਰਧਾ ਵ ਸੌਂਦਰਯ ਦਾ ਸੰਗਮ ਬੈਜਨਾਥ' ਤੇ ਇਲਾਵਾ ਤਿੰਨ ਨਾਵਲ 'ਨਕਸ਼ਤਰੋਂ ਕੇ ਘੇਰੇ ਮੇਂ', 'ਸਰਹਦ ਦੇ ਉਸ ਪਾਰ' ਤੇ 'ਕਾਲੇ ਚਸ਼ਮੇ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ' ਨਾਵਾਂ ਹੇਠ ਕਿਸ਼ਤਵਾਰ ਛਪਦੇ ਰਹੇ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਪਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪੇ ਹਨ।

ਸਨਮਾਨ :
ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੌਸਮ ਕਾ ਤਕਾਜ਼ਾ ਉੱਪਰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਠ ਸਿਰਨਾਤਮਕ ਸਾਹਿਤਯ ਪੁਰਸਕਾਰ-2000, ਹਿਮਾਚਲ ਕੇਸਰੀ, ਹਿਮੋਤਕਰਸ਼ ਪੁਰਕਾਰ ਸਹਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ।


ਅੱਜ ਕੱਲ :
ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਊਨਾ-174303 (ਹਿ.ਪ੍ਰ.)


ਈ.ਮੇਲ :
gurmitbedi@gmail.com
**********************************************
ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿਅੰਗ 'ਅਜੂਬੇ ਹੋਰ ਨੇ ਜੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ'ਇਸ ਬਲਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲ 'ਅਖ਼ਬਾਰ, ਰਸਾਲੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਅਨੁਵਾਦ'ਵਿਚ ਗੁਰਮੀਤ ਬੇਦੀ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ। ਛੇਤੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਅੰਗ ਪ੍ਰੀ-ਮੈਚਿਓਰ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲੈ ਕੇ ਆਪਾਂ ਕੀ ਕਰਾਂਗੇ ਜੀ...ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸੁਸ਼ਮ ਬੇਦੀ

सुषम बेदी

जन्म : पंजाब के फीरोजपुर नामक शहर में।
शिक्षा : एम. ए. हिंदी (दिल्ली विश्वविद्यालय) 1966 में। तथा पी-एच. डी. पंजाब विश्वविद्यालय से 1979 में। शोध कार्य का विषय- 'हिंदी नाट्य प्रयोग के संदर्भ में'। हिंदी, उर्दू, संस्कृत, पंजाबी, अंग्रेज़ी और फ्रेंच भाषाओं का ज्ञान।

कार्यक्षेत्र : हिंदी के समकालीन कथा और उपन्यास साहित्य में सुषम बेदी एक जाना माना नाम हैं। उनकी पहली कहानी 1978 में प्रसिद्ध साहित्यिक पत्रिका 'कहानी' में प्रकाशित हुई और 1984 से वे नियमित रूप से प्रकाशित होती रही हैं। उनकी रचनाओं में भारतीय और पश्चिमी सांस्कृति के बीच झूलते प्रवासी भारतीयों के मानसिक आंदोलन का सुंदर चित्रण हुआ है।

रंगमंच, आकाशवाणी और दूरदर्शन की अभिनेत्री सुषम बेदी 1979 में संयुक्त राष्ट्र अमरीका में जा बसीं और 1985 से न्यू यार्क की कोलंबिया यूनिवर्सिटी में हिंदी भाषा व साहित्य के अध्यापन से संबद्ध रहीं। संप्रति वे कोलंबिया विश्वविद्यालय में हिंदी उर्दू भाषा कार्यक्रम की निर्देशिका हैं तथा कंप्यूटर द्वारा भाषा शिक्षण के क्षेत्र में काम कर रही हैं। उनकी अनेक रचनाओं का अंग्रेज़ी तथा उर्दू में अनुवाद हुआ है। उन्होंने भाषा शिक्षा के क्षेत्र में भी अनेक पुस्तकों की रचना की है।

प्रमुख कृतियाँ :

उपन्यास : हवन, लौटना, नव भूम की रसकथा, गाथा अमरबेल की, कतरा दर कतरा तथा इतर।
कहानी संग्रह : चिड़िया और चील।
शोधग्रंथ : हिंदी नाटय प्रयोग के संदर्भ में।

संपर्क : sb12@columbia.edu
**************************************************************
ਸੁਸ਼ਮ ਬੇਦੀ :
ਜਨਮ : ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਨਾਮੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ।

ਸਿੱਖਿਆ : ਐਮ.ਏ. ਹਿੰਦੀ (ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ) 1966 ਵਿਚ। ਤੇ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ. ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਤੋਂ 1979 ਵਿਚ। ਵਿਸ਼ਾ ਸ਼ੋਧ ਕਾਰਜ---'ਹਿੰਦੀ ਨਾਟਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੇ ਸੰਦਰਭ ਮੇਂ।

ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ : ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਵਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸੁਸ਼ਮ ਬੇਦੀ ਇਕ ਜਾਣਿਆਂ-ਮਾਣਿਆਂ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 1978 ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲੇ 'ਕਹਾਣੀ' ਵਿਚ ਛਪੀ ਤੇ 1984 ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪਰਚਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਝੂਲਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਧ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਉਲੀਕਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਰੰਗਮੰਚ, ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੁਸ਼ਮ ਬੇਦੀ 1979 ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਜਾ ਵੱਸੀ ਤੇ 1985 ਤੋਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੀ ਜੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਕਾਰਜ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਡਾਇਰੈਕਟ ਨੇ ਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਭਾਸ਼ਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਰਦੂ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਚੀਆਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਰਤਾਂ : ਨਾਵਲ : ਹਵਨ, ਲੌਟਨਾ, ਨਵ-ਭੂਮ ਕੀ ਰਸਕਥਾ, ਗਾਥਾ ਅਮਰਬੇਲ ਕੀ, ਕਤਰਾ ਦਰ ਕਤਰਾ ਤੇ ਇਤਰ।

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਚਿੜੀਆ ਔਰ ਚੀਲ।

ਸ਼ੋਧਗ੍ਰੰਥ : ਹਿੰਦੀ ਨਾਟਯ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਮੇਂ।

ਈ. ਮੇਲ :
sb12@columbia.edu
------------------------------------------------------------------------------

ਜੈਨੰਦਨ

जयनंदन

जन्म : 26 फरवरी, 1956, नवादा (बिहार) के मिलकी गाँव में।

शिक्षा : एम. ए. (हिंदी)

कृतियाँ : 'श्रम एव जयते' तथा 'ऐसी नगरिया में केहि विधि रहना' (उपन्यास)। 'सन्नाटा भंग', ' विश्व बाजार का ऊँट', 'एक अकेले गान्हीं जी', 'कस्तूरी पहचानो, वत्स' और 'दाल नहीं गलेगी अब' (कहानी संग्रह)। 'हमला' (नाटक)। देश की प्राय:सभी श्रेष्ठ और चर्चित पत्रिकाओं में लगभग सात दर्जन कहानियाँ प्रकाशित। कुछ कहानियों का तेलुगु, उर्दू, गुजराती एवं अंग्रेज़ी में अनुवाद। कुछ कहानियों के टीवी रूपांतरण टेलीविजन के विभिन्न चैनलों पर प्रसारित।

जालघर : जयनंदन की अनेक कहानियाँ उनके जालघर पर यहाँ पढ़ी जा सकती हैं।

संप्रति : टाटा स्टील की गृह पत्रिका 'ख़ास बात' एवं 'टिस्को समाचार' का संपादन।

संपर्क: jkumar@lot.tatasteel.com
**********************************
ਜੈਨੰਦਨ

ਜਨਮ : 26 ਫਰਬਰੀ, 1956, ਨਵਾਦਾ (ਬਿਹਾਰ) ਦੇ ਮਿਲਕੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ।

ਕ੍ਰਿਤਾਂ : 'ਸ਼ਰਮ ਐਂਵ ਜਯਤੇ' ਤੇ 'ਐਸੀ ਨਗਰੀਆ ਮੇਂ ਕੇਹਿ ਵਿਧਿ ਰਹਿਨਾ' (ਨਾਵਲ) 'ਸੰਨਾਟਾ ਭੰਗ', 'ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਊਂਟ', 'ਏਕ ਅਕੇਲਾ ਗਾਨਹੀ ਜੀ', 'ਕਸਤੂਰੀ ਪਹਿਚਾਨੋ', 'ਵਸਤ, ਤੇ ਦਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ ਅੱਬ' (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ) । 'ਹਮਲਾ' (ਨਾਟਕ) । ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੇ ਚਰਚਿਤ ਪਤਰਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਸਤ ਦਰਜਨ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ। ਕੁਛ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਤੇਲਗੂ, ਉਰਦੂ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ। ਕੁਛ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਟੀ.ਵੀ. ਰੂਪਾਂਤਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲਾਂ ਉਪਰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ।

ਜਾਲਘਰ (जालघर) : ਜੈਨੰਦਨ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਾਲਘਰ ਉੱਪਰ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸੰਪਰਕ : ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਦੀ ਗ੍ਰਹਿ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਖਾਸ ਬਾਤ ਤੇ ਟਿਸਕੋ ਸਾਚਾਰ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ।

ਸੰਪਰਕ : jkumar@lot.tatasteel.com

***********

ਹਰੀਸ਼ੰਕਰ ਪ੍ਰਸਾਈ

हरिशंकर परसाईं

जन्म : 22 अगस्त, 1924।
जन्मस्थान : जमानी, जि. होशंगाबाद, म.प्र.।
नागपुर विश्वविद्यालय से हिन्दी में एम.ए.।

18 वर्ष की उम्र में जंगल विभाग में नौकरी। खंडवा में ६ महीने अध्यापक। दो वर्ष (1941-43 में) जबलपुर में स्पेस ट्रेनिंग कालेज में शिक्षण कार्य का अध्ययन। 1943 से वहीं मॉडल हाई स्कूल में अध्यापक। 1952 में यह सरकारी नौकरी छोड़ी। 1953 से 1957 तक प्राइवेट स्कूलों में नौकरी। 1957 में नौकरी छोड़कर स्वतंत्र लेखन की शुरूआत। जबलपुर से 'वसुधा' नाम की साहित्यिक मासिकी निकाली, नई दुनिया में 'सुनो भई साधो', नई कहानियों में 'पाँचवाँ कॉलम', और 'उलझी-उलझी' तथा कल्पना में 'और अन्त में' इत्यादि। कहानियाँ, उपन्यास एवं निबंध-लेखन के बावजूद मुख्यत: व्यंग्यकार के रूप में विख्यात। 'विकलांग श्रद्धा का दौर' के लिए साहित्य अकादमी पुरस्कार से सम्मानित।

प्रकाशित रचनाएँ :
कहानी-संग्रह: हँसते हैं रोते हैं, जैसे उनके दिन फिरे।
उपन्यास: रानी नागफनी की कहानी, तट की खोज।
लेख संग्रह: तब की बात और थी, भूत के पाँव पीछे, बेइमानी की परत, वैष्णव की फिसलन, पगडंडियों का जमाना, शिकायत मुझे भी है, सदाचार का ताबीज, विकलांग श्रद्धा का दौर, तुलसीदास चंदन घिसैं, हम एक उम्र से वाकिफ हैं।

हरिशंकर परसाई हिंदी के पहले रचनाकार है, जिन्होंने व्यंग्य को विधा का दर्जा दिलाया और उसे हल्के-फुल्के मनोरंजन की परंपरागत परिधि से उबारकर समाज के व्यापक प्रश्नों से जोड़ा है। उनकी व्यंग्य रचनाएँ हमारे मन में गुदगुदी पैदा नहीं करतीं, बल्कि हमें उन सामाजिक वास्तविकताओँ के आमने-सामने खड़ा करती है, जिनसे किसी भी व्यक्ति का अलग रह पाना लगभग असंभव है। लगातार खोखली होती जा रही हमारी सामाजिक और राजनीतिक व्यवस्था में पिसते मध्यमवर्गीय मन की सच्चाइयों को उन्होंने बहुत ही निकटता से पकड़ा है। सामाजिक पाखंड और रूढ़िवादी जीवन-मूल्यों की खिल्ली उड़ाते हुए उन्होंने सदैव विवेक और विज्ञान-सम्मत दृष्टि को सकारात्मक रूप में प्रस्तुत किया है। उनकी भाषा-शैली में खास किस्म का अपनापा है, जिससे पाठक यह महसूस करता है कि लेखक उसके सामने ही बैठा है।
*********************************************************

ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਵਿਅੰਗ ਰਚਨਾਵਾਂ : ਇਕ ਮਾਦਾ, ਇਕ ਕੁੜੀ ; ਕੰਬਦਾ ਹੋਇਆ ਲੋਕਰਾਜ; ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ; ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਈਮਾਨ ਦੇ ਰਾਖੇ ਤੇ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਤੁਸੀਂ 'ਮੇਰੇ ਅਨੁਵਾਦ' ਜਾਂ 'ਅਖ਼ਬਾਰ, ਰਸਾਲੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਅਨੁਵਾਦ' ਬਲਾਗ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ...ਅਨੁ.।

ਅਭਿਰੰਜਨ ਕੁਮਾਰ

अभिरंजन कुमार



जन्म : ६ जुलाई १९७६, केशावे, ज़िला बेगुसराय

शिक्षा : काशी हिंदू विश्वविद्यालय, वाराणसी से हिंदी(प्रतिष्ठा) में स्नातक। भारतीय जनसंचार संस्थान, नयी दिल्ली से सर्वोच्च स्थान सहित हिंदी पत्रकारिता में स्नातकोत्तर डिप्लोमा। दोहरी स्नातकोत्तर डिग्री। हिंदी और पत्रकारिता में अलग-अलग।

हिंदी साहित्य की सभी महत्वपूर्ण विधाओं- यथा कविता, कहानी, लेख, व्यंग्य आदि में रचनाएँ पत्र-पत्रिकाओं में प्रकाशित व आकाशवाणी से प्रसारित।

प्रकाशित पुस्तक :
'मीठी-सी मुस्कान दो' (४५ बाल कविताओं का)
'उखड़े हुए पौधे का बयान' (कविता संग्रह) कई महत्वपूर्ण संकलनों में कविताएँ-कहानियाँ संकलित। डीडी भारती चैनल पर बच्चों के एक धारावाहिक की कहानी, गीत, पटकथा और संवाद।

पुरस्कार : 'राष्ट्रीय युवा कवि एवार्ड ' १९९५ में, कहानी लेखन के लिए 'कादंबिनी साहित्य महोत्सव' १९९६ का पहला पुरस्कार, हिंदी पत्रकारिता के लिए 'अशोक जी एवार्ड' १९९८ में।

संप्रति : टेलीविजन पत्रकारिता एवं स्वतंत्र लेखन। हिंदी समाचार चैनल एनडीटीवी इंडिया में आउटपुट एडिटर के पद पर कार्यरत।
जालघर : www.abhiranjankumar.com
ई मेल : lekhak@abhiranjankumar.com

ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ

ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ

3 ਮਈ 1929 ਨੂੰ ਸ਼ਿਮਲੇ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀਦੇਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1995), ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1985), ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਥਾਨ ਤੇ ਗਿਆਨਪੀਠ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਪਰਿੰਦੇ (1958) ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ ਦਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ---ਅਭਿਵਿਕਤੀ ਤੇ ਸ਼ਿਲਪ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਬੇਜੋੜ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਇਕ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ਉੱਪਰ ਬਿਰਾਜਮਾਣ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਅੱਠ ਭਰਾ-ਭੈਣਾ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜਵੇਂ ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਬੁਨਾਵਟ ਉੱਪਰ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਦੀ ਬੜੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਛਾਪ ਹੈ।

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਵੇਂਸਨ ਕਾਲੇਜ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਤਕ ਉਹਨਾਂ ਅਧਿਆਪਕੀ ਕੀਤੀ। 1959 ਤੋਂ ਪਰਾਗ (ਚੈਕੋਸਲੋਵਾਕੀਆ) ਦੇ ਪਰਾਚਯ ਵਿਦਿਆ ਸੰਸਥਾਨ ਵਿਚ ਸੱਤ ਵਰ੍ਹੇ ਤਕ ਰਹੇ। ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਲੰਦਨ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਟਾਈਮਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਲਈ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਕੀਤੀ। 1972 ਵਿਚ ਸਵਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਆਏ। 1977 ਵਿਚ ਆਯੋਵਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਦਾਲਿਆ (ਅਮਰੀਕਾ) ਦੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲਰਾਈਟਰਸ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਾਇਆ ਦਰਪਣ' ਉੱਤੇ ਫਿਲਮ ਬਣੀ ਜਿਸਨੂੰ 1973 ਦਾ ਸਰਵਸ਼ਰੇਸ਼ਠ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।

ਉਹ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਐਡਵਾਂਸ ਸਟਡੀਜ਼ (ਸ਼ਿਮਲਾ) ਦੇ ਫੈਲੋ (1973), ਨਿਰਾਲਾ ਸਿਰਜਣਪੀਠ ਭੋਪਾਲ (1981-83) ਤੇ ਯਸ਼ਪਾਲ ਸਿਰਜਣਪੀਠ (ਸ਼ਿਮਲਾ) ਦੇ ਅਧਿਅਕਸ਼ ਰਹੇ (1989)

1988 ਵਿਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਰੀਡਰਸ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦ ਵਰਡ ਐਲਸਵੇਅਰ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਬੀਬੀਸੀ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਉਪਰ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ।


ਮੌਤ 25 ਅਕਤੂਬਰ, 2005.

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ :

ਨਾਵਲ : ਅੰਤਿਮ ਅਰਨਯ, ਰਾਤ ਕਾ ਰਿਪੋਰਟਰ, ਇਕ ਚਿਥੜਾ ਸੁਖ, ਲਾਲ ਟੀਨ ਕੀ ਛੱਤ, ਵੇ ਦਿਨ।


ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਪਰਿੰਦੇ, ਕੌਵੇ ਔਰ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ, ਸੂਖਾ ਤਥਾ ਅਨਯ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬੀਚ ਬਹਸ ਮੇਂ, ਜਲਤੀ ਝਾੜੀ, ਪਿਛਲੀ ਗਰਮਿਯੋਂ ਮੇ।


ਸੰਸਮਰਣ ਯਾਤਰਾ ਵਰਿਤਾਂਤ : ਧੁੰਏ ਸੇ ਉਠਤੀ ਧੁਨ, ਚੀੜੋ ਪਰ ਚਾਂਦਨੀ।


ਨਿਬੰਧ : ਭਾਰਤ ਔਰ ਯੂਰੋਪ, ਪ੍ਰਤੀਭੁਤਿ ਦੇ ਕਸ਼ੇਤਰ, ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਕੇ ਢਲਤੇ ਵਰਸ਼ੋਂ ਸੇ, ਕਲਾ ਕਾ ਜੋਖਿਮ, ਸ਼ਬਦ ਔਰ ਸਮਰਿਤੀ, ਢਲਾਨ ਸੇ ਉਤਰਤੇ ਹੁਏ।

ਉਸ਼ਾ ਰਾਜੇ ਸਕਸੇਨਾ

उषा राजे सक्सेना

इंग्लैंड में प्रवासी भारतीय के रूप में जीवन-यापन करने वाली जानी मानी लेखिका उषा राजे का पूरा नाम उषा राजे सक्सेना है। वे सर्जनात्मक प्रतिभा-संपन्न एक ऐसी लेखिका हैं जिनके साहित्य में अपने देश, सभ्यता, संस्कृति, तथा भाषा के प्रति गहरे और सच्चे राग के साथ प्रवासी जीवन के व्यापक अनुभवों और गहन सोच का मंथन मिलता है जिससे एक नई जीवन-दृष्टि विकसित होती है। उषा जी की कहानियाँ घटनाओं के माध्यम से अत्यंत गहरे प्रवासी यथार्थ-बोध का मनोवैज्ञानिक परिचय देती है।

हिंदी के प्रचार-प्रसार से जुड़ी उषा राजे सक्सेना का लेखन (हिंदी, अंग्रेज़ी) इस सदी के आठवें दशक में साउथ लंदन के स्थानीय पत्र-पत्रिकाओं एवं रेडियो प्रसारण के द्वारा प्रकाश में आया तदनंतर आपकी कविताएँ, कहानियाँ एवं लेख आदि भारत, अमेरिका, एवं योरोप के प्रमुख पत्र-पत्रिकाओं में छपते रहे। आपकी कई रचनाएँ विभिन्न भारतीय भाषाओं में अनूदित हो चुकी है। कुछ रचनाएँ जापान के ओसाका विश्वविद्यालय के पाठ्यक्रम में भी सम्मिलित हैं।

उषा राजे जी ब्रिटेन की एक मात्र हिंदी की साहित्यिक त्रैमासिक पत्रिका 'पुरवाई' की सह-संपादिका तथा हिंदी समिति यू.के. की उपाध्यक्षा है। तीन दशक, आप ब्रिटेन के बॉरो ऑफ मर्टन की शैक्षिक संस्थाओं में विभिन्न पदों पर कार्यरत रही हैं। आपने बॉरो ऑफ मर्टन के पाठ्यक्रम का हिंदी अनुवाद किया।

प्रमुख कृतियाँ
काव्य-संग्रह : 'विश्वास की रजत सीपियाँ,' 'इंद्रधनुष की तलाश में'।
संकलन में : 'मिट्टी की सुगंध' (ब्रिटेन के प्रवासी भारतवंशी लेखकों का प्रथम कहानी-संग्रह)
कहानी संग्रह : प्रवास में, वॉकिंग पार्टनर,

संपर्क : usharajesaxena@hotmail.com

ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ

ज़किया ज़ुबैरी

जन्म / बचपन : 1 अप्रैल 1942 को वाजिद अली शाह के अवध यानि कि लखनऊ में। आपकी मातृभाषा हिंदी है। आपका बचपन आज़मगढ़ में बीता। शुरुआती स्कूली पढ़ाई आज़मगढ़ की सरकारी कन्या पाठशाला में हुई।
शिक्षा : सातवीं कक्षा के बाद इलाहाबाद के सरकारी स्कूल में पढ़ाई। इंटरमीडियेट में अपने महाविद्यालय की यूनियन की अध्यक्ष बनीं। बनारस हिंदू विश्वविद्यालय से स्नातक की डिग्री।
लेखन : ज़किया जी को बचपन से ही चित्रकला एवं कविता व कहानी लिखने का शौक रहा है। आप हिंदी एवं उर्दू दोनों भाषाओं में समान अधिकार रखती हैं। आपकी भाषा में गंगा जमुनी तहज़ीब की लज़्ज़त महसूस की जा सकती है।
कार्यक्षेत्र : एशियन कम्यूनिटी आर्ट्स नाम की संस्था की अध्यक्षा श्रीमती ज़किया ज़ुबैरी ने नृत्य, संगीत, गीत एवं लेखन क्षेत्र में बहुत से नये नर्तकों, गायकों, एवं लेखकों को लंदन में मंच प्रदान करवाया है।
आप भारत एवं पाकिस्तान से लंदन आने वाली साहित्यिक एवं सांस्कृतिक हस्तियों के सम्मान में समारोह आयोजित करती हैं। कथा यू.के. के साथ मिल कर ज़किया जी ने पिछले 3 वर्षों में ऐसे बहुत से कार्यक्रमों का आयोजन किया है।
लंदन में बसे पाकिस्तानी गायक शमील चौहान की स्वरचित रचनाओं का संगीत सी.डी. एवं हिंदी लेखक तेजेंद्र शर्मा की कहानियों का उर्दू में अनुवाद एवं पुस्तक रूप में प्रकाशन उनकी उपलब्धियों में शामिल है। उन्होंने एशियन कम्यूनिटी आर्ट्स के माध्यम से सूरज प्रकाश के उपन्यास देस बिराना एवं तेजेन्द्र शर्मा की 16 कहानियों की ऑडियो सी. डी. भी बनवा कर जारी की हैं।

ज़किया जी ब्रिटेन की लेबर पार्टी के सक्रिय सदस्या हैं। लेबर पार्टी के टिकट पर आप दो बार चुनाव जीत कर काउंसलर निर्वाचित हो चुकी हैं। वर्तमान में वे लंदन के बारनेट संसदीय क्षेत्र के कॉलिंडेल वार्ड की पहली और एकमात्र मुस्लिम महिला काउंसलर हैं। आप ग़रीबों और कमज़ोरों की लड़ाई पूरी शिद्दत से लड़ती हैं और उन्हें सरकार से उनके हक दिलवाने के सफल प्रयास करती हैं।
आपने हिंदी और उर्दू के बीच की दूरियाँ पाटने के लिए बहुत से प्रयास किए हैं। आप साहित्य के माध्यम से भारत और पाकिस्तान के बीच की दूरियों को पाटने में विश्वास रखती हैं। कथा यू.के. साथ मिल कर शीघ्र ही ब्रिटेन में रची गईं 14 उर्दू कहानियों का हिंदी में अनुवाद करवा कर संकलन प्रकाशित करवाया जाएगा।

अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन :
जनवरी 2007 में खाड़ी हिंदी सम्मेलन में ज़किया ज़ुबैरी ने हिंदी एवं उर्दू के बीच की दूरियों को घटाने के लिये महत्वपूर्ण सुझाव दिए।

संपर्क- zakiaz@aol.com
-------------------------------------------------------
ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ ( Zakia Zubairi.)

ਜਨਮ/ਬਚਪਨ :
1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1942 ਨੂੰ ਵਾਜਿਦ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅਵਧ ਯਾਨੀ ਕਿ ਲਖ਼ਨਊ ਵਿਚ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਅਲੀਗੜ ਵਿਚ ਬੀਤਿਆ। ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਆਜ਼ਮਗੜ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆਂ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਹੋਈ।


ਸਿੱਖਿਆ :
ਸੱਤਵੀਂ ਕਲਾਸ ਪਿੱਛੋਂ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ। ਇੰਟਰਮੀਡੀਅਟ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇਜ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਤੋਂ ਸਨਾਤਕ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕੀਤੀ।


ਲੇਖਨ :
ਜ਼ਕਿਯਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਚਿੱਤਰਕਾਲ ਤੇ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਉੱਪਰ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਗੰਗਾ-ਜਮੁਨੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਦੀ ਲੱਜ਼ਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।


ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ :
ਏਸ਼ੀਅਨ ਕਮਯੂਨਿਟੀ ਆਟਰਸ ਨਾਂਅ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ ਨੇ ਨਰਿਤ, ਸੰਗੀਤ, ਗੀਤ ਤੇ ਲੇਖਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਵੇਂ ਨਰਿਤਕਾਂ, ਗਾਇਕਾਂ ਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਦਨ ਵਿਚ ਮੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ।

ਇਹ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਲੰਦਨ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਥਾ ਯੂ.ਕੇ. ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਜ਼ਕਿਯਾ ਜੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਲੰਦਨ ਵਿਚ ਵੱਸੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ ਸ਼ਮੀਲ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਸਵੈ ਰਚੀਆਂ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਸੀ.ਡੀ. ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕਮਯੂਨਿਟੀ ਆਟਰਸ ਤੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਦੇਸ ਬਿਗਾਨਾ' ਤੇ ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀਆਂ ਸੋਲਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਆਡੀਓ ਸੀ.ਡੀ. ਬਣਵਾ ਕੇ ਜ਼ਾਰੀ ਕੀਤੀ।

ਜ਼ਕਿਯਾ ਜੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੀ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਟਿਕਟ ਉੱਪਰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਕਾਉਂਸਲਰ ਬਣੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਲੰਦਨ ਦੇ ਬਾਰਨੇਟ ਸੰਸਦੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਾਲਿੰਡੇਲ ਵਾਰਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤ ਕਾਉਂਸਲਰ ਨੇ। ਉਹ ਗਰੀਬਾਂ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਪੂਰੀ ਤਨ ਦੇਹੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਨੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਦੇ ਸਫਲ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਦੇ ਨੇ।

ਉਹਨਾਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿਕਾਰਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾੜ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਸਤੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਲੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਦੇ ਮਿਟ ਜਾਣ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਨੇ। ਕਥਾ ਯੂ.ਕੇ. ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹ ਜਲਦ ਹੀ ਬ੍ਰਿਟਿਨ ਵਿਚ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ 14 ਉਰਦੂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਵਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨਗੇ।

ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਸਮੇਲਨ ਜਨਵਰੀ 2007 ਵਿਚ ਖਾੜੀ ਹਿੰਦੀ ਸਮੇਲਨ ਵਿਚ ਜ਼ਕਿਯਾ ਜ਼ੁਬੈਰੀ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿਚਕਾਰਲੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ।

ਤੇਜੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ

तेजेंद्र शर्मा

जन्म: 21 अक्तूबर 1952 (जगरावाँ - पंजाब) भारत।

शिक्षा : एम. ए. अंग्रेज़ी (दिल्ली विश्वविद्यालय)

समकालीन कथा साहित्य में तेजेंद्र शर्मा एक चर्चित नाम है। तेजेंद्र शर्मा की कहानियाँ उनके सजग साहित्यकार होने का प्रमाण है। वे परिवेश में से पात्र चुन लेते हैं जो पन्नों पर उनकी लड़ाई लड़ते हैं। विषय वैविध्य और विषयों की सामायिकता तेजेंद्र शर्मा की कहानियों की अन्य विशेषताएँ है। कथा साहित्य में शिल्प एवं शैली के स्तर पर जो परिवर्तन हुए हैं, उनकी झलक तेजेंद्र शर्मा की कहानियों में देखने को मिलती है। उन्होंने दूरदर्शन के लिए 'शांति' धारावाहिक का लेखन किया है, अन्नु कपूर निर्देशित फ़िल्म 'अमय' में नाना पाटेकर के साथ अभिनय किया है तथा वे हिंदी साहित्य के एकमात्र अंतर्राष्ट्रीय सम्मान 'अंतर्राष्ट्रीय इंदु शर्मा कथा सम्मान' प्रदान करनेवाली संस्था 'कथा यू. के.' के सचिव हैं।

प्रकाशित कृतियाँ :
तेजेंद्र शर्मा के काला सागर (1990) ढिबरी टाईट(1994), देह की कीमत(1999) यह क्या हो गया(2003), पासपोर्ट के रंग (2006) और बेघर आंखें (2007) नाम से छे कहानी संग्रह तथा ये घर तुम्हारा है... (2007) नाम से एक कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं। ढिबरी टाइट नाम से पंजाबी, इँटों का जंगल नाम से उर्दू तथा पासपोर्ट का रंगहरू नाम से नेपाली में उनकी अनूदित कहानियों के संग्रह प्रकाशित हुए हैं। उन्होंने तीन अँग्रेज़ी पुस्तकें भी लिखी हैं। वे इंग्लैंड से प्रकाशित होने वाली पत्रिका पुरवाई का भी दो वर्ष तक संपादन कर चुके हैं।

पुरस्कार / सम्मान:
1.ढिबरी टाइट के लिये महाराष्ट्र राज्य साहित्य अकादमी पुरस्कार - 1995 (प्रधानमंत्री श्री अटल बिहारी वाजपेयी के हाथों।)
2.सहयोग फ़ाउंडेशन का युवा साहित्यकार पुरस्कार - 1998
3.सुपथगा सम्मान -1987
4.कृति यू.के. द्वारा वर्ष 2002 के लिये "बेघर आँखें" को सर्वश्रेष्ठ कहानी का पुरस्कार
5.प्रथम संकल्प साहित्य सम्मान – दिल्ली (2007)
6.तितली बाल पत्रिका का साहित्य सम्मान – बरेली (2007)
7.भारतीय उच्चायोग द्वारा डॉ. हरिवंशराय बच्चन सम्मान (2008)

संप्रति : लंदन के ओवरग्राउण्ड रेलवे में कार्यरत।
संपर्क : kahanikar@hotmail.com